Tradities en folklore, ruige natuur waarin the ‘big five’ van het noorden rondzwerft, heldere meren en rivieren, gecombineerd met bergen die tot boven de boomgrens reiken; hoe Zweeds wil je het hebben? Dalarna, de provincie in midden Zweden, is de regio waar je het ‘Zweden-gevoel’ op en top kunt beleven. We zetten de hoogtepunten voor je op een rijtje, in willekeurige volgorde, dat wel.

…

…

Het Dala-paard

Hèt Zweedse stijlicoon komt van oorsprong uit Dalarna. Hij begon zijn carrière als speelgoed voor kinderen, gemaakt door Zweedse bosarbeiders die hun heimwee naar huis zaten weg te snijden. Sinds de wereldtentoonstelling in 1939 in New York staat het houten paardje symbool voor heel Zweden. Je vindt ze overal in de regio, van een paar centimeter groot tot wel 14 meter hoog. Bezoek de werkplaats in Nusnäs en zie met eigen ogen hoe een echt Dala-paardje met de hand wordt gemaakt. Oorspronkelijk waren ze van blank hout, maar in de 19de eeuw komt het beschilderen in zwang. Eerst alleen rood, maar inmiddels zijn ze in alle denkbare kleuren verkrijgbaar. In Nusnäs mag je ook je eigen paard beschilderen, in de meeste wilde kleuren en motieven.

…

…

Nationaal park Fulufjället

De hoogste waterval van Zweden – de Njupeskär – is 93 meter hoog en bevindt zich in het Nationale Park Fulufjället in het noordwesten van Dalarna. Het is een bergachtig gebied waar je, vanuit het zuiden gezien, voor het eerst boven de boomgrens komt. In het park vind je ook een den waarvan wordt beweerd dat het de oudste boom ter wereld is. De natuur is er ruig en rotsachtig, wat een speciale sfeer geeft. Geen eeuwige bossen, maar lage begroeiing, en mooie vergezichten. Je kunt er eindeloos wandelen. Ook een bezoekje aan het naturum, het informatiecentrum bij de ingang, is de moeite waard, al was het alleen maar om beter te begrijpen wat je onderweg tegenkomt.

…

…

Wandelen op de fjäll

Als je toch in het noorden bent, trek er dan vooral ook te voet op uit op de fjäll, de bergweides bovenop het bergplateau. Geniet van het eindeloze uitzicht tot ver in buurland Noorwegen. Het voelt alsof je in je eentje op het dak van de wereld wandelt, met als enige gezelschap af en toe een rendier. Dit is het meest zuidelijke punt waar de Sami, de oorspronkelijke bewoners van Lapland, met hun kuddes komen. Die zijn in de zomer in het noorden van Zweden, maar geheid dat je wel een paar van de kudde afgedwaalde dieren tegen komt. Op de bergweides zie je geen spoor van menselijke aanwezigheid, alleen de houten palen waarmee wandelroutes en sneeuwscootertracks zijn gemarkeerd. In de winter is het hier druk met wintersporters, in de zomer is het een waar wandelparadijs.

…

…

Op de fiets

De hellingen in Dalarna zijn net iets uitdagender dan die van pakweg de Utrechtse Heuvelrug. De verwende mountainbiker kan hier zijn hart ophalen. Met routes voor groot en klein, van avontuurlijk en uitdagend tot goed te doen voor 10-jarigen, komt iedereen aan zijn trekken. Onder de noemer Biking Dalarna vind je in zeven verschillende gemeenten een groot aanbod aan bewegwijzerde bike routes. Kijk op www.bikingdalarna.se. Ook voor routes met de gewone toerfiets kun je daar trouwens prima terecht. En zelfs racefietsers vinden een paar voorgestelde routes op de website. Van een rondje door het bos tot een dagtocht langs sfeervolle plaatsjes met die fraaie rode houten huizen, het kan allemaal. Het gebied rond het Siljan meer is het meest vlak en best toegankelijk voor wie de berghellingen liever overslaat.

…

…

Wilde dieren

Elanden, beren, wolven, lynxen en de veelvraat, ze zwerven allemaal door de uitgestrekte bossen van Dalarna. Een ontmoeting met een eland ligt het meest voor de hand, bijvoorbeeld als hij of zij de weg oversteekt. De andere viervoeters zijn wat schuwer, meestal zie je die alleen in het wild tijdens een georganiseerde safari. Of breng een bezoek aan het dierenpark in Orsa, de grootste dierentuin van Noord-Europa met als specialisatie roofdieren. Daar is het altijd raak. Je vindt er wolven, bruine beren, maar ook witte tijgers en ijsberen. Geen zielige, kleine kooitjes hier, maar ruime verblijven waar je bovenlangs loopt. Een lekker dagje weg en nog leerzaam ook als je het informatiecentrum bezoekt of mee gaat met een van de rondleidingen. Die zijn er gelukkig niet alleen in het Zweeds, maar ook in het Engels.

…

…

Falun Kopermijn

Al rond het jaar 900 werd er koper gevonden in de omgeving van Falun. In de 17e eeuw was Zweden met deze mijn de grootste koperproducent ter wereld. Het leverde veel werk en nog meer geld op. Na een grootse ineenstorting van drie van de vijf schachten, liep de opbrengst steeds verder terug. Daarbij raakte als door een wonder niemand gewond; het was midzomer en de mijn was die dag gesloten. In 1992 is de zoektocht naar koper hier helemaal gestopt en sinds 1995 kun je de mijn bezoeken. Met een vermelding op de Werelderfgoedlijst van UNESCO trekt de mijn veel toeristen die zelf eens ondergronds willen rondkijken. Op het terrein vind je een informatiecentrum, een expositie speciaal voor kinderen en een aantal creatievelingen die hun kunsten exposeren. Niet te missen als je in Dalarna bent!

…

…

Watersport

Is onder de grond niet jouw ding, dan zoek je je heil toch op of aan het water? Met talloos veel meren en rivieren is Dalarna the place to be als je van vissen, kanoën, raften of varen houdt. Of je er nu in je eentje op uit wilt met je hengel of mee gaat met een georganiseerde beversafari, je hebt vrijwel altijd ‘beet’. In vrijwel iedere grotere plaats heb je de keuze uit meerdere activiteiten. Zo kun je vanuit Mora een rondvaart maken over het Siljan meer met een oude salonboot uit 1895. Raften kan heel goed vanuit Idrefjäll waar de bergen een prima decor vormen voor het snelstromende water. Rustiek kanoën kan vrijwel overal, bijvoorbeeld op het Runn meer waar je tussen de eilandjes door peddelt. Of neem gewoon een duik in het glasheldere, verkoelende water!

…

…

Het Siljan 

Op de oevers rond het grootste meer van Dalarna vind je leuke dorpjes, mooie kerken, gezellige terrasjes en uitstekende zwemvoorzieningen. De vlakke afloop van de strandjes staat borg voor veilige waterpret voor de allerkleinsten. Voor de grotere kids en volwassen is er ook genoeg te beleven op de stranden. Bijvoorbeeld op en rond de zwemsteiger in Rättvik, de langste van Zweden. In Leksand vind je een waterpark waar groot en klein zich kunnen vermaken, terwijl je elders vooral stille standjes en inhammetjes vind die je met een beetje geluk helemaal voor jezelf hebt. Het eiland Söllerön bij Mora is een heerlijke plek om een lange wandeling langs de waterrand te maken. Bouw vooral een pauze in om onderweg verkoeling te zoeken in het verfrissende water en sluit je wandeldag af op het terras van een restaurant in Mora. Desgewenst zelfs met een mooi terras aan het water.…

…

…

Grote kunstenaars

Twee van de beroemdste Zweedse kunstenaars komen uit Dalarna: Anders Zorn en Carl Larsson zijn internationaal beroemd en gelauwerd. In Mora kun je een bezoek brengen aan het Zorn museum, direct naast het voormalige woonhuis van de schilder en beeldhouwer. Zorn was een van de eerste schilders die er in slaagde om te kunnen leven van zijn werk. Hij schilderde portretten in opdracht en mocht zo drie Amerikaanse presidenten vereeuwigen. Het huis van Carl Larsson in Sundsborn, vlakbij Falun, is een kunstwerk op zich en nog helemaal in de oorspronkelijke staat. Larsson is vooral bekend van zijn vele illustraties die allemaal dat typisch Zweedse sfeertje uitstralen. Zijn vrouw Karin ontwierp stoffen en is grotendeels verantwoordelijk voor de inrichting van het prachtig gelegen woonhuis en atelier.

…

…

Avesta

Het zuiden van Dalarna, waar je de steden Falun en Borlänge vindt is wat minder bekend bij toeristen, maar zeker ook een bezoekje waard. Ga bijvoorbeeld eens naar Avesta waar je het grootste Dalapaard ter wereld vindt (13 meter hoog), op een parkeerplaats annex winkelcentrum, vlakbij de doorgaande weg. Rijdt dan door naar Gamla Avesta, gelegen aan de grote Dalälven rivier. Hier lijkt de tijd te hebben stil gestaan en waan je je tussen de fraaie houten huizen even een paar eeuwen terug. In het Wisentenpark even buiten Avesta wonen zo’n dertig Europese bizons. Die zijn in het wild uitgestorven, maar door middel van een internationaal fokprogramma probeert men de soort voor uitsterven te behoeden. Dat lijkt aardig te lukken, want elk jaar zijn er wel een paar jonge bizons te bewonderen. In de kleine binnenstad vind je genoeg restaurants – waaronder een hele goede Italiaan aan de hoofdwinkelstraat – om je dagje Avesta lekker af te sluiten.

…

Verantwoording

Dit artikel verscheen eerder in het zomernummer 2017van Nordic magazine.

© Tekst: Paul van Bodengraven, Beeld: Marco Barten – One Day Walks