Een vuurrode U, dat is het symbool van de noord-Zweedse stad Umeå. Je ziet het op meerdere plaatsen in de stad. Met een beetje fantasie kun je er ook een vuurrood hart in zien. Of om het in moderne marketing termen te zeggen: I love Umeå. Dat gevoel is al snel op zijn plaats als je deze bruisende en jonge stad bezoekt. Het leeft en gonst in deze groeiende stad. De dynamiek en ambitie voel en zie je overal. Terwijl het Noorden van Zweden vergrijst en leegloopt is Umeå één van de snelst groeiende steden. Nu wonen er zo’n 130.000 mensen, in het jaar 2050 moeten dat er 200.000 zijn. Dus kom naar het noorden, per trein, boot of vliegtuig, en beleef Umeå!

 

 

GUSTAAF II ADOLF

Tot aan het begin van de 17de eeuw was Umeå niet veel meer dan een trefpunt van jagers en handelsreizigers.  Koning Gustaaf II Adolf  vond het echter noodzakelijk om het gehucht stadsrechten te geven, om zo grip te krijgen op het noorden van zijn land èn om belasting te kunnen innen. Vanaf die tijd werd de stad, met zijn strategische ligging aan de rivier, steeds belangrijker en groter. Umeå speelde een belangrijke rol in de strijd om Finland. In de jaren 1808 en 1809 was de oorlog met de Russen hier het hevigst. In de winter staken de russen de bevroren Botnische golf over en vielen de stad aan. Dit spierballenvertoon was de aanleiding voor de geschrokken Zweden om definitief de zeggenschap over Finland op te geven.

 

 

JONG

Umeå is een jonge en bruisende stad. Letterlijk ook, want de gemiddelde leeftijd van de inwoners ligt op 38. Waar het Noorden van het land elders dreigt te vergrijzen, trekt deze stad als een magneet jongeren naar zich toe. Dat is hoofdzakelijk te danken aan de twee in 1965 gestichte universiteiten, waarvan met name de medische, technische en landbouwfaculteit goed staan aangeschreven. In totaal studeren er ruim 34.000 studenten en dat heeft zijn weerslag op het straatbeeld. Verrassend veel kroegen, terrasjes en hippe winkels. En niet te vergeten, vooral heel veel jonge mensen op straat. Overal wordt ‘gestudeerd’: in de stadsbibliotheek, in de kroeg, op het terras en in het zonnetje in het park. De Zweedse Youth Counsel koos de stad in 2008 als de beste jongerenstad van het jaar.

 

 

STAD DER BERKEN

In 1888 ging vrijwel de hele stad, die tot dan toe bestond uit vrijwel uitsluitend houten gebouwen, in vlammen op, nog wel tijdens de feestelijkheden van de Midsommar-viering. De nieuwe stad werd volgens een rechthoekig stratenplan opgebouwd. Alleen aan de rand van de stad vind je nog oude houten panden, de rest is nieuwer. De moderniseringsgolf in de 20ste eeuw heeft ook nog geresulteerd in aantal beeldbepalende lelijke bakstenen kolossen. Wat van de brand geleerd werd: vooral weidse straten aanleggen, die als brandgang kunnen dienen. Om de boel wat op te fleuren werden die beplant met berken. Ook daar zat een gedachte achter. Berkenhout brandt niet lang en is veel makkelijker te blussen dan de harsrijke dennenbomen. Het geeft de stad anno nu een prettig groene uitstraling, en de bijnaam Stad der Berken.

 

 

RADHUSTORGET

Het plein voor het 19de eeuwse raadhuis, een van de weinige oude gebouwen die nog overeind staan na de verwoestende brand van 1888, is het kloppende hart van de stad. Hier komen de winkelstraten bij elkaar. Op het plein is altijd wel wat te doen. Aziaten verkopen hier hun loempia’s, actievoerders vragen om handtekeningen voor of tegen iets, het winkelend publiek zit op de trappen om een ijsje te eten. Hier zijn ook de meest uiteenlopende etenstentjes gevestigd, van McDonalds tot een saladebar. Op de Radhustorget is het vrijwel altijd druk. De plaats van de patatduiven is ingenomen door brutale kraaien die de vuilnisbakken plunderen. Kortom: big city life, zoals je dat niet vaak ziet in Zweden.

 

 

CULTUUR

Zweden zijn trots op hun verleden. In Umeå zie je dat terug in Gammlia, het openluchtmuseum waar de mooiste oude gebouwen uit de regio zijn te bewonderen. Die zijn elders afgebroken en hier liefdevol gerestaureerd en opnieuw opgebouwd. Blikvanger is de Helena Elisabeth Kyrka. Het kleine, achthoekig kerkje werd in 1802 gebouwd op het eiland Holmön. Na meer dan tachtig jaar trouwe dienst werd de kerk te klein en vervangen voor een grotere. Na jaren van verwaarlozing en verval werd het in 1958 overgebracht naar Gammlia waar het nu staat te pronken. Het is opnieuw in gebruik genomen als kerk en is bovendien één van de meest geliefde plekken in Noord-Zweden om te trouwen. Bruidsparen komen van heinde en verre om zich hier in de echt te laten verbinden.

 

 

SCULPTUREN

Niet alleen de geschiedenis heeft een belangrijke plaats gekregen in het moderne Umeå. De stad heeft iets met beelden en sculpturen. Ondernemer Christer Olsson van Battic Gruppen is één van de gangmakers om Umeå op de kaart te zetten als centrum van sculptuurkunst. ‘Standing Man’ van Sean Henry op de Radhustorget is één van de meeste gefotografeerde beelden in de stad. Een ander bekend sculptuur is het glaskunstwerk ‘Groen Vuur’ voor het station. Op het eerste oog lijkt het een uit zijn krachten gegroeide Sanseveria, maar bij nadere beschouwing blijkt het te zijn opgebouwd uit duizenden glasplaten, die fonkelen in de zon. Beelden vind je hier overal, in de stad, in parken en zelfs in de rivier. In 2014 is Umeå culturele hoofdstad van Europa.

 

 

ETEN EN DRINKEN

De gemiddelde Zweed eet ’s middags warm. Hussmanskost, of wel de traditionele burgermanshap, waarvan de aardappel het hoofdingrediënt is. Maar als een pizza, broodje falafel, een ecologische salade of een paninni meer jouw ding is, kom je hier ook aan je trekken. Wil je toch liever ’s avonds aan de warme hap, dan is Rex de place to be. Dé hipste tent van het moment. Bij dit café, restaurant en club kun je loungen op het terras onder het genot van een mochito. Op de menukaart: het betere Zweedse eten, van kreeft tot vegetarische schotel, van Zweeds lam tot piepertjes in dillesaus. Koffie drinken doe je bij Wayne’s, de Zweedse variant van Starbucks.  Caffé Latte’s, oversized cappuccino’s of vitaminedrankjes, liefst met een flink stuk taart ernaast of een brownie, het kan allemaal. Helemaal niet Zweeds en niet goedkoop, wel lekker.

 

 

SHOPPEN

Filialen van de bekende Zweedse winkelketens als Lindex, Åhléns en de bekende kledingzaken ontbreken ook in Umeå niet. Daarnaast is er een rijk aanbod van winkels die allerlei leuke dingen voor in huis verkopen. Van hippe design items tot prullaria in landelijke stijl. Wie prijsbewust wil inkopen, gaat voor imitatie-design naar Lagerhaus, aan de Radhusesplanaden. De binnenstad bestaat voor een groot deel uit kleine winkelcentra. Geen gekke oplossing in een stad waar het vanaf oktober al koud en donker is en waar ’s winters massa’s sneeuw vallen. Ook daar vind je een mengeling van bekende ketens en kleine speciaalzaakjes. Zo vind je in de Kungspassagen de zaak Tehörnan, gespecialiseerd in thee, in alle denkbare smaken en varianten. Maar ook in leuke aanverwante zaken, van dure espressokopjes tot betaalbare chocoladerepen, vruchtensiropen en andere lekkernijen.

 

 

KNOOPPUNT

In 1965 woonden er 50.000 mensen in Umeå, aan het begin van de 21ste eeuw werd de magische grens van 100.000 gepasseerd. De ambitie is groot, in 2050 wil het stadsbestuur zijn 200.000ste inwoner kunnen inschrijven. Bij zulke plannen hoort een goede infrastructuur. De luchthaven is met 800.000 passagiers de zesde luchthaven van het land. Stockholm is zo maar 45-vliegminuten ver weg. In 2010 is de Bothniabaan gereed gekomen, de spoorlijn naar Örnsköldsvik, waarmee de stad is aangesloten op het netwerk van snelle treinverbindingen. Aan de monding van de Umeälven, 20 km oostwaarts, ligt de veerhaven, waar vandaan dagelijks de veerboot naar het Finse Vaasa vertrekt. Het is een populaire verbinding voor zowel toeristen als vrachtverkeer. Wie wil zich niet in drie uur relaxed varen zo’n 850 km autorijden besparen?

 

Verantwoording

Dit artikel verscheen eerder in het herfstnummer van 2011 van Nordic Magazine.

© One Day Walks, tekst: Paul van Bodengraven,  foto’s Marco Barten