Ins & Outs Växjö, Småland

Het is weliswaar niet de mooiste stad van Zweden, maar wel een van de gezelligste. Met 70.000 inwoners, een eigen universiteit en veertien beroemde glasfabrieken in de directe omgeving is Växjö, hoofdstad van de Zweedse provincie Småland, een perfecte bestemming voor een stedentripje. Bijkomend voordeel: twee maal per week vlieg je vanaf Weeze voor een paar tientjes rechtstreeks naar de stad van het glas. Nordic geeft je de ins en outs.

Glasboom in de Domkerk

RELIGIE

Of je ‘m mooi vindt of niet, de merkwaardige domkerk met twee torenspitsen domineert het aanzien van de Gamla Stad, het oude centrum. De legende vertelt dat de heilige Sigfrid, inmiddels gepromoveerd tot beschermheilige van de stad, een eerste versie van de kerk bouwde, op een door God persoonlijk aangewezen plaats. De kerk is daarna steeds weer verbouwd, afgebrand, opnieuw opgebouwd, gewijzigd en vergroot tot wat er nu staat. De vondst met de twee spitsen dateert van recenter tijd: 1960. Ook van binnen zie je dat de kerk met zijn tijd is meegegaan. De strakke geometrische vormen en klassieke schilderijen worden afgewisseld met modern vormgegeven elementen, die – hoe kan het ook anders – zijn gemaakt van glas. Dat levert mooie plaatjes op. Wie wil er nou niet zijn kaarsje branden in een fraaie glasboom?

De kunst ligt op straat

GLAS

De straat die vanuit het centrum naar de Dom toeloopt, de Sandgärdsgatan is verfraaid met zeven glazen kunstwerken, ieder ontworpen door één van de toonaangevende ontwerpers van glasfabriek Kosta Boda. Dat nu juist de ontwerpers van Kosta Boda zijn gevraagd is niet helemaal toevallig. In de omgeving van Växjö, in een straal van circa 50 km, liggen veertien glasfabrieken die samen het neusje van de Zweedse designzalm vormen: Orefors, Pukeberg en Nybro zijn maar een paar van de namen die glasliefhebbers als muziek in de oren zullen klinken. De fabriek en ontwerpstudio van Kosta Boda is de oudste en grootste. Onder de vlag Glasriket (Koninkrijk van Glas) profileren de samenwerkende bedrijven zich als dé attractie van Växjö en omgeving. Je kunt de fabrieken bezoeken, glasblazers aan het werk zien, shoppen tot je failliet bent en zelfs een glaasje drinken in het door Kosta ingerichte glashotel.

Glimmend kristal

NOG MEER GLAS

Het Smålands Museum biedt niet alleen onderdak aan cultuurhistorische voorwerpen uit de eigen provincie, maar heeft ook de Zweedse nationale glascollectie in beheer. De meeste voorwerpen zijn veilig opgeborgen in ondergrondse kluizen, een aanzienlijk deel is te bewonderen in de permanente tentoonstelling en bijzondere exposities. Dat er in Zweden al glas werd gemaakt rond het jaar 1500 blijkt uit overgeleverde documenten uit die tijd. Het museum toont allerlei soorten glas, van pronkkristal tot simpel en eenvoudig glaswerk, met een duidelijke gebruiksfunctie. Sommige van die functionele ontwerpen zijn uitgegroeid tot heuse stijliconen; denk maar aan de Coca Cola fles en de fles van het Zweedse wodkamerk Absolut. Het museum heeft ook plaats ingeruimd voor glas als kunstvorm. Werk van met name moderne ontwerpers is fraai geëxposeerd en uitgelicht.

Gezellige drukte

ETEN & DRINKEN

Moe geworden van al dat glas? Dan ga je op zoek naar een horecagelegenheid die serveert wat jij lekker vindt. Keuze is er genoeg in deze stad, van fastfood tot Thais, van Zweedse Husmanskost tot pizza, van de Franse keuken tot Japanse Sushi. Zweden eten graag warm ’s middags maar als dat je te zwaar valt, strijk je neer bij PM & Vänner aan de Storgatan. Zij serveren de beste broodjes van Växjö, desgewenst aangevuld of ingeruild voor een frisse salade of een kop ambachtelijk bereide soep. Biologisch eten en gebruik van gerechten uit de eigen streek staan sowieso hoog op de kaart in Zweden. En waarom zou je midden in de zomer boontjes uit Egypte eten, als het land zelf zoveel lekkers oplevert? Wat wel van ver moet komen is koffie. De beste wordt geserveerd bij Wayne’s, in winkelcentrum Linné Gallerian (ook aan de Storgatan). Niet goedkoop, wel heel erg lekker!

Impressies van vroeger tijden

EMIGREREN

Wie de welvaart en verzorgingsstaat in Zweden in ogenschouw neemt, kan zich nauwelijks voorstellen dat het land niet eens zo heel lang geleden behoorde tot de armste regio’s van Europa. De geïsoleerde ligging en weinige internationale handelscontacten leidde in de jaren tussen 1850 en 1930 tot een ware exodus. Maar liefst 1,1 miljoen Zweden verlieten – gedwongen door de honger – hun vaderland om hun geluk te beproeven in het land der beloften: de VS. Na een overtocht die per zeilschip soms wel 100 dagen duurde, streken zij  overal in de States neer. Er waren wel bepaalde enclaves waar men elkaar opzocht. Zo staan bijvoorbeeld in de staat Minnesota nog altijd veel Zweedse namen in het telefoonboek. Småland behoorde tot de armste regio’s en was dan ook grootleverancier van aspirant-Amerikanen. In totaal ruim 200.000 Smålanders scheepten zich in. De nazaten van deze emigranten komen nu vaak weer terug om hun roots te ontdekken. Zij bezoeken het Utvandrarnas Hus, een museum waar het verhaal van de emigranten wordt verteld.  

Glas-souvenirs, what else?!

SHOPPEN

Wil je niks weten van de geschiedenis van de stad en de oorsprong van de glaskunst, maar gewoon je shoppinghart ophalen met de aanschaf van eigentijds design in glas en porselein, dan ben je hier aan het juiste adres. Filialen van Cervera en Önska vind je aan de Storgatan. Daar zijn alle grote merken te vinden, in allerlei prijsklassen. De Storgatan is het episch winkelcentrum, maar vergeet ook niet de zijstraten te bezoeken en de twee grootste winkelcentra: Linné Gallerian en Tegnér. Wie meer voor het outdoorleven en de bijbehorende kleding en gadgets gaat, kan zijn of haar hart ophalen bij de Naturbolaget aan de Västergatan. Växjö biedt onderdak aan vrijwel alle grote winkelketens, maar heeft daarnaast ook veel leuke speciaal zaakjes, waar heerlijke en mooie dingen worden verkocht. Dus laat maar wapperen die creditcard!

Gezond en lekker en in het hoogseizoen op iedere hoek verkrijgbaar

GROENSTE STAD VAN EUROPA

In 2007 verkoos de BBC (why?) Växjö tot de ‘groenste stad van Europa’. Wat daarvoor nu precies de criteria zijn geweest, is lastig te achterhalen, maar feit is wel dat de stad zich ambitieuze doelen heeft gesteld op het terrein van duurzaamheid en het terugdringen van zaken die milieu en leefbaarheid aan tasten. Er wordt dan ook flink aan de weg getimmerd en in heel wat zaken loopt Växjö voorop. Zo was het de eerste stad in Zweden waar  oplaadpunten voor elektrische auto’s werden geïnstalleerd. Maar liefst 56% van de gebruikte energie wordt gewonnen uit natuurlijke bronnen (ter vergelijking: in Nederland halen we de 20% nog niet eens!). Ook burgers worden actief gestimuleerd om meer te doen, bijvoorbeeld door ze te informeren over nut van het eten van lokaal geproduceerd voedsel. Ook op de huizenmarkt is de interesse voor duurzame houten huizen groot.

De Zweedse inzending voor de Chelsea Flower Show, nu in Växjö

PARKEN

De beroemde plantkundige Linnaeus (1707 – 1778) kwam uit de buurt van Växjö. Voor een stad die zichzelf als ‘groen’ betiteld is dat natuurlijk een fraai uithangbord. In 2007 werd driehonderd jaar Linnaeus gevierd, op allerlei manieren. Zo ontwierp landschapsarchitect Ulf Nordfjell de Linnaeus Garden, de Zweedse inzending voor de wereldberoemde Chelsea Flower Show in Londen. Dat is een jaarlijks terugkerend evenement waar wereldwijd aan wordt meegedaan. De tuinontwerpen worden ter plaatse daadwerkelijk uitgevoerd en zijn voor de duur van het evenement te bewonderen. De tuin van Ulf won de prestigieuze Gouden Medaille. Voor de stad en de Linnaues Universiteit genoeg reden om het ontwerp te kopen en opnieuw uit te voeren, op de oever van het Trummen meer, vlakbij de universiteit. Daarnaast zijn er heel wat parken in de stad waar het aangenaam uitblazen is. Bezoek bijvoorbeeld de rozentuin in het Arabypark, of bekijk de skateborders op hun baan in Spetsamossen.

De slotruïne buiten de stad

SLOTRUÏNE KRONOBERG

De Scandinavische landen hebben onderling behoorlijk wat geknokt alvorens ze hun huidige vorm en grenzen hebben gekregen. Een stad als Växjö, waar een bisschop zetelde – met alle bijkomende welvaart en rijkdom – vormde natuurlijk een interessante prooi voor belagers. Om zichzelf te verdedigen bouwden de Växjö-ers al in 1414 ten noorden van de stad het fort Kronoberg. Het diende ook als toevluchtsoord voor de bisschop als vijandige troepen de stad onder vuur zouden nemen. Eén van de beroemdste veldslagen uit de geschiedenis van Växjö vond plaats in de winter van 1612. Denen vielen toen over het ijs de burcht aan en belegerden deze dagenlang. De dappere Växjö-ers hielden stand en schoten hun tegenstanders van en door het ijs. In de 17^de eeuw werd de burcht verder uitgebouwd tot een vrijwel onneembare vesting. Nu is alleen de ruïne nog zichtbaar, waar je toch een aardige indruk kunt krijgen van de grootsheid van weleer.