Wandelend door de sprookjeswereld van Småland

Aan het begin van de 20e eeuw was John Bauer een gevierd illustrator en kunstenaar in Zweden. Zijn door de natuur geïnspireerde tekeningen van trollen, elfen en kinderen sierden menig kinder- en sagenboek. Hij schilderde ook portretten in opdracht. De in Jonköping geboren Bauer werd maar 36. Samen met zijn vrouw en kind kwam hij op tragische wijze om het leven tijdens een storm op het Vättern meer. Een portret van de kunstenaar aan de hand van een wandeltocht over de John Bauerleden in Småland.

Zelfportret van John Bauer (WIKImedia Commons)

Waarschijnlijk zou John Bauer zo zijn bedenkingen hebben gehad bij de zuurstokken (Polkagris) verkopers in Gränna, waar je niet aan kunt ontkomen als je het stadje aan het Vättern bezoekt. De familie van de in Jönköping geboren Bauer bezat in het nabij gelegen Bunn een landhuis, om te genieten van de rust en de natuur. De schreeuwerige winkels en uithangborden waarmee de rood-witte stokken aan de man worden gebracht zou hem vast niet bekoord hebben. Toch begint uitgerekend hier de 46 km lange John Bauerleden, een wandelpad dat slingert door het land waar Bauer woonde en werkte. En dat hem inspireerde tot zijn bekende natuurtekeningen van sprookjesachtige figuren als trollen, dwergen, reuzen en kinderen.

 

 

Rustig beginnen

Wij voelen ons ook niet zo thuis op de zuurstokkenmarkt in Gränna en besluiten ter plekke onze wandeldag wat verderop te beginnen, in het idyllische Röttle, een paar kilometer zuidelijker en ook gelegen aan de oever van het grote Vättern.

 

Röttle, een Zweedse idylle aan het water

Röttle is in alle opzichten een verademing. Rust, mooie oude huizen, bloeiende fruitbomen, smalle straatjes met nauwelijks verkeer en een heuse waterval vormen het startpunt voor onze 16 km wandeling naar Bunn, het gehucht waar de familie in de zomer resideerde.

De imposante waterval in Röttle

Hoogtepunt van het dorpje is zonder meer de waterval. Een van de vele riviertjes die Småland doorsnijden stroomt hier uit in het grote meer, met een aanzienlijk hoogteverschil. Als sinds de 13de eeuw wonen hier mensen, die dankbaar gebruik maakten van de rivier, onder andere met meerdere molens die werden aangedreven door waterkracht. Aan het einde van de 19de eeuw vestigden zich meerdere bedrijfjes in het gehucht, waaronder een papierfabriek. De waterval heeft zelfs nog even dienst gedaan als manier om elektriciteit op te wekken, maar raakte al snel uit de gratie door de geringe capaciteit. Anno 2016 resten nog wat oude gebouwen en vervallen kades aan de voet van de waterval.

 

Langs de oever

Pauze met uitzicht

Na rond te hebben gekeken in het gehuchtje gaan we op weg. Eerste bestemming: het Röttle Natuurreservaat. Dat is niet veel meer dan een smalle strook bos die ligt ingeklemd tussen de niet al te ver weg gelegen snelweg en het Vättern. Er hangt – ondanks het zachte geruis van auto’s op de achtergrond – toch een feeërieke sfeer, die wordt veroorzaakt door de dichte bossen en de bodem die in het voorjaar is bezaaid met witte bosanemonen. Tel daar het uitzicht over het water bij op en je begrijpt een beetje waar Bauer zijn inspiratie vandaan haalde. Niet dat de trollen hier over het wandelpad buitelen, maar het zou gekund hebben!

Ongeluk

Datzelfde Vättern is de plek waar Bauer om het leven kwam, samen met zijn vrouw Esther en hun zoontje Bengt. Het gezin ging op reis naar Stockholm, waar zij zich voor langere tijd zouden vestigen. De week voor hun reis had een groot treinongeluk plaats gevonden en Esther stond erop dat de reis naar de hoofdstad per boot zou plaatsvinden. Het gezin en hun spullen scheepten in op een kleine passagiersboot, waarna een zware storm het schip met man en muis ten onder liet gaan. Zo kwam een vroegtijdig einde aan wat een veelbelovende carrière leek te worden. Bauer was inmiddels een veel gevraagd schilder van portretten en illustrator en kon goed leven van zijn werk.

 

Boerenleven

De eerste kraanvogels zijn gearriveerd

Als we de snelweg gepasseerd zijn, komen we in meer agrarisch gebied terecht. Ingezaaide akkers, weides met koeien en veldbloemen bepalen hier het beeld. Afgewisseld met kleine gehuchtjes en boerderijen, waar we soms letterlijk over het erf lopen, krijgen we zo een aardige doorsnee van het boerenleven anno 2016 te zien. Dat bestaat niet alleen uit graan en andere gewassen. Ook de natuur heeft een plek op de landerijen. Zo zien we een paar kraanvogels majesteitelijk en onverstoorbaar rondstappen door een weide. Deze grote vogels komen in het voorjaar naar Scandinavië om voor nageslacht te zorgen. Is het gebroed eenmaal opgegroeid dan trekt het gezin aan het einde van de zomer weer zuidwaarts om te overwinteren. Een ritueel dat zich jaarlijks herhaalt.

 

Sprookjeswereld

John Bauer, illustratie in Alfred Smedberg’s De sju önskningarna uit Julbocken, 1907

Illustrator John Bauer had niet veel met het boerenleven en de ‘echte’ wereld. Zijn tekeningen voor kinderboeken, prenten en zijn bijdragen aan de klassieke collecties sagen en vertellingen die aan het begin van de 20e eeuw op papier werden gezet, spelen zich vrijwel altijd af in donkere, bosachtige omgeving, ver weg van de mensenwereld. Geheimzinnige figuren die in afzondering in de natuur leven komen hooguit in aanraking met verdwaalde kinderen, die de figuren argeloos tegemoet treden. De tekeningen zijn dan wel duister, zowel qua kleurstelling als qua personages, de beelden zijn zelden wreed of beangstigend. De reuzen, trollen, dwergen en elven zijn doorgaans vriendelijk en behulpzaam. Bauer creëerde zo een wereld die in vrijwel niets lijkt op de menselijke leefomgeving. Een sprookjeswereld, waar je gemakkelijk uren in kunt verdwalen.

 

 

Huisvlijt

Entree van de Ängs Gård

Verdwalen zullen we op de John Bauerleden niet zo snel, want de route is goed gemarkeerd en van wegwijzers voorzien. We slingeren door boerenland, soms een stukje bos en kleine gehuchten, waar de huizen zijn bemeten met grootste tuinen. Zoals bij de  Ängs Gård nabij het dorpje Perstorp. We worden gelokt door een historisch rijtuig waarvan de banken zijn gevuld met geraniumstekken. Plantenhandel, dat betekent meestal dat er ook een tuin te bewonderen is! En dat klopt. Als snel raken we met eigenares Ann Edlund aan de praat. Ze heeft rond haar woonhuis een klein paradijsje geschapen, waarin de meest uiteenlopende planten een plek hebben gekregen. Sfeervolle tuinkamers en – hoeken, ieder met een eigen sfeer. In deze tijd van het jaar zijn het vooral de bloesemende, vrijstaande fruitbomen die de tuin kleur geven.

Kunst

Ann Edlund in haar atelier

Ann woont al geruime tijd op deze prachtige plek en benut de boerderij voor van alles, behalve voor het boerenbestaan. Naast het werk aan de tuin heeft ze er ook een winkel met curiosa en antiek en zelf gemaakte kunstwerkjes. Als niet onverdienstelijk schilder heeft ze boven in de boerenschuur een atelier ingericht, voorzien van daglicht door grote vensters. Daar organiseert ze ook workshops. Storm lijkt het niet te lopen in dit nog vroege voorjaar, maar we kunnen ons zo voorstellen dat er hier zomers genoeg te doen en beleven is.

 

Versterkertje

Opkikkertje onderweg

Na gezwaaid door Ann vertrekken we voor onze laatste etappe van vandaag. In Bunn wacht een diner en hotelbed in de (hoe toepasselijk!) BauerGården op ons en dat lijkt ons met inmiddels 13 km in de benen erg aanlokkelijk. Alsof iemand wist dat er op dit punt een kleine inzinking op de loer ligt voor de nietsvermoedende wandelaar, stuiten we op een wel heel wonderlijk kastje, midden in het bos. Nadere inspectie leert dat aan de binnenzijde niet alleen een opbeurend tekstje is te vinden, maar ook twee borrelglazen en een fles met ongetwijfeld een alcoholisch goedje. Wat attent!

In de wetenschap dat alcohol niet alleen naar je hoofd stijgt maar ook in je benen zakt, laten we de borrel keurig in tact achter. Wellicht dat een ander er nog meer behoefte aan heeft dan wij. Het is wel een opbeurende ervaring. In Nederland zou de fles ongetwijfeld al lang zijn leeg geslurpt, het kastje van de boom getrokken en vervolgens in de fik gestoken zijn. Hier in Zweden dus niet. Hier worden dit soort kleine ‘gimmicks’ gewaardeerd, in tact gehouden en waarschijnlijk zelfs aangevuld. Vi älskar Sverige!

 

Rijk

En zo arriveren we na 5 uur lopen en met 16 km in de benen opgewekt in Bunn. Dat de Bauertjes hier een buitenhuis hadden is niet raar. Het gehucht ligt fraai gedrapeerd op de oever van het gelijknamige meer. In hun tijd behoorde de Bauer familie al tot de upperclass, maar ook nu is Bunn meer een plek voor gefortuneerde Zweden. De huizen zijn ofwel oud, fraai en groots, ofwel nagelnieuw, volgens modern ontwerp uitgevoerd en zonder uitzondering behoorlijk aan de prijs. Toch kun je er ook met een niet al te gevulde knip genieten van de ondergaande zon. Wij zijn vandaag weer een ervaring rijker. Daar kan geen geld tegenop!

 

Praktisch

 

Ligging en bereikbaarheid

Småland ligt in het zuidoosten van Zweden. Vanuit Utrecht is het zo’n 1.200 km rijden. Hoofdstad is Växsjö. RyanAir vliegt van Weeze naar Växsjö, de KLM op Linköping.

 

De wandelroute

De John Bauerleden loopt van Gränna naar Huskvarna en is in totaal 46 km lang. Wij liepen de eerste dag 16 km met als eindhalte Bunn. Daar kun je op meerdere locaties overnachten. Wij kozen voor de BauerGården: www.bauergarden.se.

 

John Bauer

Een deel van het werk van John Bauer is permanent te bewonderen in het John Bauer Museet in Jönköping. Dat maakt onderdeel uit van het Jönköpings Läns Museet en is gevestigd in het stadscentrum van Jönköping. Kijk op www.jkpglm.se. voor actuele exposities, het adres en de openingstijden.

 

Verantwoording

Dit artikel verscheen eerder in het lentenummer van 2017 van Nordic Magazine.

© One Day Walks, tekst: Paul van Bodengraven,  foto’s Marco Barten